Rhagflas o 2014

Y Cymro – 27/12/13

Blwyddyn o ddathlu ac o gofio bydd 2014, wrth inni goffau cychwyn un o erchyllterau’r ddynol ryw – Y Rhyfel Mawr yn Haf 1914. Theatr Bara Caws fydd yn cofio’r achlysur gyda’i rifíw newydd ‘Dros y Top’ wedi’i gyfansoddi gan y cwmni ifanc – Gwion Aled, Rhian Blythe, Mirain Haf, Carwyn Jones a Rhodri Siôn, o dan fentoriaeth y dewin drama Aled Jones Williams a cherddoriaeth wreiddiol Osian Gwynedd.  Wedi llwyddiant y daith ‘Hwyliau’n Codi’ yn gynharach eleni, parhau â’r patrwm o sioeau cynnar y cwmni wnaiff Betsan Lwyd, gan efelychu arddull agit prop Joan Littlewood, a’i ‘Oh What a Lovely War’ chwedlonol, sy’n cael ei ail-lwyfannu yn Theatr Frenhinol Stratford East, hanner can mlynedd union yn ddiweddarach. Bydd y sioe i’w weld yn Llundain rhwng y Chwefror 1af a Mawrth 15fed. 

Fel y gwelsom yn Y Cymro’r wythnos diwethaf, mae’r Theatr Genedlaethol hefyd wedi cyhoeddi eu bwydlen ar gyfer y flwyddyn newydd, ond cawl eildwym eto fydd y rhan helaeth ohono. Wrth groesawu’r ail-gyfle i weld portread grymus Rhian Morgan yn ‘Dyled Eileen’ yn ystod Eisteddfod Sir Gâr, dewr iawn fydd ymgais Arwel Gruffydd i ail-greu swyn y ‘digwyddiad theatrig’ allanol ‘Blodeuwedd’ o Domen y Mur, i dywyllwch y theatr.  Dathlu agoriad Theatr Wilbert yn Pontio Bangor fydd ei gynhyrchiad o ‘Chwalfa’, wedi’i addasu gan Gareth Miles a drama wreiddiol Caryl Lewis ‘Y Negesydd’, ar y cyd â Theatr Felinfach, sy’n cwblhau’r arlwy.  Wrth feirniadu’r ail-deithio tragwyddol, rhaid canmol Arwel am ddod ag wyth drama wreiddiol i’w llwyfan eleni, a sawl prosiect addawol cyffrous o Lydaw i’r Wladfa, yn berwi yn y pair, ar gyfer y blynyddoedd sydd i ddod. Gair o gyngor ar gyfer y dyfodol – efelychwch eich llwyddiant yn hytrach na’i ail lwyfannu!

Dathlu can mlynedd ers geni dewin geiriau Dylan Thomas fydd Clwyd Theatr Cymru, wrth ail-lwyfannu ei ddrama i leisiau, ‘Under Milk Wood’, chwedeg mlynedd ers ei chyfansoddi.  Bydd y sioe, o dan gyfarwyddyd Terry Hands, i’w weld yn Yr Wyddgrug rhwng y 6ed o Chwefror a’r 8fed o Fawrth, cyn teithio i Gaerdydd, Abertawe, Casnewydd, Aberhonddu, Aberystwyth a’r Drenewydd. Bydd y cyfansoddwr John Metcalf hefyd yn cyflwyno inni ei opera wreiddiol yn seiliedig ar y ddrama, mewn sawl Canolfan drwy Gymru, o dan adain Canolfan Taliesin a dathliadau Dylan100. A phetai hynny ddim yn ddigon, mae sôn y bydd National Theatre Wales, ar y cyd â BBC Cymru yn nodi’r dathliad gyda digwyddiad unigryw fydd yn plethu ffilm a pherfformiadau o Dalacharn i Efrog Newydd rhwng Mawrth a mis Mai. 

Parhau hefyd mae’r berw dramatig yn y Chapter yng Nghaerdydd gyda llwyfaniad o ddrama hir gyntaf Theatr 1.618 sef addasiad a phortread Sharon Morgan o ‘Priodferch Utah’ gan Carmen Medway-Stephens, ddiwedd Ionawr. Cwmni difyr a doniol yr Harri Parri’s sy’n ôl ganol Chwefror ar gyfer ‘The Big Day’ o waith Llinos Mai. Rhaid imi ddweud mod i wedi cael blas da o fywiogrwydd a chreadigrwydd ei chynhyrchiad diwethaf. Dewrder y ferch ifanc Malala fydd  dan sylw Theatr Iolo, ar Fawrth 20fed, ar y cyd â New Theatre Nottingham, gyda’r cynhyrchiad ‘A Girl With a Book’.

Dathlu wythfed Ŵyl Agor Drysau, sef Gŵyl Celfyddydau Perfformio Rhyngwladol Cymru i Gynulleidfaoedd Ifanc fydd Arad Goch, rhwng Ebrill 1af a’r 4ydd, drwy wahodd y byd a’i blant i Aberystwyth. Bydd mwy o fanylion am yr ŵyl, a gweddill arlwy’r cwmni ar eu gwefan hynod o greadigol a lliwgar, dros yr wythnosau nesaf.

Croesawu cyfarwyddwr artistig newydd o Perth, Yr Alban fydd Sherman Cymru, pan fydd y Wyddeles greadigol Rachel O’Riordan yn ymuno â’r cwmni, ddechrau’r flwyddyn. Tan hynny, mae dwy sioe Nadolig y Sherman wedi derbyn canmoliaeth uchel ar donfeddi Trydar, felly heidiwch yno i ddal hanes ‘The Sleeping Beauties’ a ‘Corina Pavlova a’r Llew sy’n Rhuo’ tan Ionawr 4ydd. ‘Fe Ddaw’r Byd i Ben’ o waith Dafydd James fydd un o gynyrchiadau sy’n cael ei ddatblygu ar y cyd gan y Sherman, Cwmni Richard Burton a Choleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru, ganol Chwefror, a dwi’n annog pawb o bob oed i weld ‘Maudie’s Rooms’ gan Roar Ensemble ganol fis Ebrill. Sioe liwgar, fywiog, werth ei brofi, fydd yn eich tywys tu hwnt i furiau’r theatr gyffredin.

Parhau i ddatblygu gwaith Aled Jones Williams sef ‘Anweledig’ (Lleisiau Ysbyty Dinbych) fydd Frân Wen, yn ystod y flwyddyn, yn ogystal â chyd gynhyrchu ‘Chwalfa’ â’r Theatr Genedlaethol, a pharatoi ar gyfer sioe ieuenctid arbennig iawn yn Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd, ym Meirionnydd.

‘War Horse’, ‘Wicked’, ‘Cats’ a ‘Shrek’ fydd y dramâu cerdd mawr ar daith, tra bydd yr RSC yn cyflwyno Antony Sher fel Falstaff yn ‘Henry IV’, Rhannau 1 a 2, a ‘The Two Gentlemen of Verona’, ond peidiwch â phoeni am orfod teithio i Stratford, bydd y cyfan yn cael ei ddarlledu’n fyw, i’ch theatrau lleol. 

‘Stephen Ward’ ydi drama gerdd newydd, wleidyddol, syml ond digon swynol Andrew Lloyd Webber, a welais yn Theatr yr Aldwych yr wythnos hon. Mae ynddi holl gyfalawon melys, meistr y miwsig, ond yn anffodus tydi’r gerddorfa o allweddellau  yn gwella dim, ar y gerddoriaeth. Synnwn i ddim os na fydd y sioe yn lletya yma’n hir, ond mae hi’n barod i’w theithio, oherwydd symlrwydd rhad y cyfan.

Yn Sheffield, o dan arweiniad Daniel Evans, bydd tymor o ddramâu Brian Friel gan gynnwys ‘Translations’ ac ‘Afterplay’  a sawl darlleniad o’i waith, tra bydd Daniel ei hun yn cyfarwyddo dros gant o bobol lleol yn nigwyddiad unigryw ‘The Sheffield Mysteries’. Bydd ‘The Full Monty’, hefyd o waith Daniel, i’w weld y Theatr Newydd yng Nghaerdydd a Bryste, cyn lletya yn Theatr Noël Coward, Llundain o’r 20fed o Chwefror. 

Drama gerdd olaf, ac anorffenedig y Cymro cerddorol Ivor Novello sef ‘Valley of Song’ fydd i’w weld yn theatr fechan y Finborough, yma yn Llundain am bythefnos yn unig o’r 12fed o Ionawr. Cymoedd De Cymru flwyddyn cyn cychwyn y Rhyfel Mawr, yw sail a swyn y sioe.

Ond tuag at y Donmar y bydda i’n heidio er mwyn gweld drama newydd y Cymro annwyl Peter Gill sef ‘Versailles’ o ddiwedd Chwefror tan Ebrill, ac yna ‘Privacy’ gan James Graham, awdur ‘This House’ a ‘Tory Boyz’, o ganol Ebrill tan ddiwedd Mai.

Digon felly at ddant pawb. Mwynhewch a chefnogwch eich theatrau!

Arolwg o 2013 a'r Cymro olaf!

Y Cymro 27/12/13

Wedi gwylio bron i 80 o gynyrchiadau, fe ddaeth blwyddyn arall i ben, ac am flwyddyn amrywiol y bu. Cyfle'r wythnos hon i fwrw golwg yn ôl dros lwyfannau Cymru a thu hwnt yn 2013, gan edrych ymlaen yn eiddgar am flwyddyn newydd, lawn mor anturus.

                                           

Fe gychwynnai gyda’r Theatr Genedlaethol, sydd wedi cael blwyddyn brysur, a lled llwyddiannus, o ystyried yr amrywiaeth o gynyrchiadau fu ar gael. Er imi fethu eu cynhyrchiad cyntaf sef ‘Y Bont’ yn Aberystwyth fis Mawrth, doedd yr addasiad i deledu ddim yn apelio, yn anffodus, gyda phrinder dialog a sgript gyhyrog, yn boenus o amlwg. Llawer mwy llwyddiannus a chofiadwy oedd fy nhaith i 'Tir Sir Gâr', a diolch i gyfarwyddo medrus Lee Haven Jones, a chast o actorion profiadol, sgript farddonol ac emosiynol Roger Williams, a phortreadau amrwd Siôn Ifan, Rhian Morgan a Gwydion Rhys. Man gwan y cynhyrchiad oedd tueddiad cyd-grëwr y cynhyrchiad, Marc Rees, i fod yn or-amlwg â’i ipad a’i gyflwyniad, gan dynnu oddi ar naturioldeb yr actio byw. 

I Domen y Mur, ger Trawsfynydd wedyn ddechrau’r Haf, (a bil o £200 am logi car!) er mwyn bod yn dyst i ‘ddigwyddiad theatrig’ Arwel Gruffydd, sef i lwyfannu drama farddonol Saunders Lewis, 'Blodeuwedd', yn ei chynefin naturiol. Er y bu cryn feirniadu ar allu rhai o brif gymeriadau’r ddrama i ynganu barddoniaeth Saunders, roedd swyn cyfareddol y lleoliad yn ddigon i faddau llawer o feia, a phortreadau Iddon Alaw a Martin Thomas, yn aros yn y cof, hyd heddiw. Aros hefyd mae’r cywaith cymunedol o dan arweiniad Bethan Marlow sef 'Blodyn', yn ardaloedd y Blaenau a Dyffryn Nantlle.

                                           

Methais weld eu benthyciad o’r gwaith celf  ‘Rhwydo’, sef y babell symudol a’i deipiaduron, a bod yn gwbl onest, doedd y sioe na’r syniad, yn apelio dim ataf. Ond ro’n i’n falch iawn o gael bod yn y Sherman i ddal portread lectrig Owen Arwyn, o’r meddwyn a’r methiant ‘Handi Al’, yn nrama ddirdynnol Aled Jones Williams, sef 'Pridd'. Cyfarwyddo a chynllunio hynod o fedrus a chynnil yn ogystal, a diolch i Owen am berswadio Aled, i’w gyfansoddi.

Llwyddiant hefyd oedd yr unig gynhyrchiad imi’i weld gan Frân Wen eleni, sef ‘Dim Diolch’, a gododd flas cynhyrfus am eu gwaith, gydol y flwyddyn, oherwydd newydd-deb y llwyfannu, goleuo a chynllunio. Mi fydd portread dagreuol Carwyn Jones, a’i gyd-actorion Martin Thomas a Ceri Elen, eto’n aros yn y cof. Clod hefyd i dîm marchnata’r cwmni sydd wedi ein hudo ag ymgyrchoedd cwbl unigryw ar lwyfannau fel Twitter a Facebook, yn enwedig felly gyda’r sioe ‘Gwyn’ a ‘Dim Diolch’, yn ogystal. Falle dyle’r cwmni roi gwersi i’n Theatr Genedlaethol, ynglŷn â sut i godi proffil a diddordeb, cyn ac yn ystod y sioe!

Bara Caws wedyn, o dan arweiniad artistig Betsan Llwyd, ac er mai dim ond medru dal ‘Cyfaill’ a ‘Te yn y Grug’ wnes i’r flwyddyn hon, mi gefais flas o’u rifíw ‘Hwyliau’n Codi’ a’u hail-lwyfaniad o ‘Llanast’, ddiwedd y flwyddyn, diolch i’r ffrwd o drydar cyson, a fideos ar eu gwefan.  Er nad oedd sgript a hualau  llenyddol ‘Cyfaill’ yn apelio ataf, cefais flas mawr o ‘Te yn y Grug’ Kate Roberts, diolch i addasiad penigamp Manon Wyn Williams, oedd yn dawnsio mor heini â Manon Wilkinson a Fflur Medi Owen, ar lwyfan rwystredig y cynhyrchiad. Roeddwn i’n croesawu rhyddid a symlrwydd set ‘Llanast’ yn fawr iawn, gyda’r gobaith y gwelwn ni lawer mwy o ddefnydd tebyg, yn y flwyddyn newydd.

Dim ond un cynhyrchiad weles i gan Arad Goch yn ogystal, ac am sioe a pherfformiadau cwbl gofiadwy ac egniol a gafwyd yn ‘Ble Mae’r Dail yn Hedfan’ gan Ffion Wyn Bowen a Gethin Evans, sydd newydd ddychwelyd o daith yn Nhunisia. Gwych iawn. Diolch i Arad Goch am eu gwaith diflino, a chwbl ddiddiolch yn aml iawn, yn ardal Ceredigion, a gydag Ieuenctid Cymru.

Ymateb cymysg iawn a fu ar fy ymweliadau â’r Sherman yng Nghaerdydd. Hwylustod taith y Megabus o Lundain, oedd un o’r prif atyniadau yno, ond siomedig oedd safon y gwaith gan y cwmni preswyl. Mae’n amlwg fod cryn fywyd a brwdfrydedd ifanc tu ôl i lenni newydd yr adeilad sgleiniog, fu’n dathlu ei ben-blwydd yn 40 oed eleni, ond digon blêr a bregus oedd yr hyn a gyflwynwyd ar y llwyfan.  Siom imi oedd ‘Say it with Flowers’ gyda Ruth Madoc fel y gantores Dorothy Squires, a siom oedd ‘It’s a Family Affair’ a’m hatgoffodd o bantomeim dros-ben-llestri, yn sgil y cynllun set a gwisgoedd amatur ac amrwd. Cefais flas ar sgriptiau newydd Cymraeg ‘Drwy’r Ddinas Hon’, hyd yn oed os oedd gwendidau yn y cyfarwyddo. 

Siom hefyd oedd methu dal ambell i gynhyrchiad arall, a aeth â’m bryd eleni fel Genod y Calendr gan Theatr Fach Llangefni, ‘Whinging Women’ gan gwmni bywiog iawn o Ddyffryn Conwy,  Cerdyn Post o Wlad y Rwla gan Arad Goch a drama wreiddiol cwmni 3D, oedd yn dathlu eu pen-blwydd yn 10 oed eleni. 

Dim ond un cynhyrchiad lwyddais ei weld gan National Theatre Wales, a hynny ym mhellafion Ynys Môn, wrth i Hugh Hughes fwrw ei atgofion unigryw, a hynod o greadigol, o gwmpas Llangefni, a’r ynys gyfan. Er nad oedd y sioe yn y Theatr Fach gystal â’r hyn a welais ganddo yn y gorffennol, roedd y gwaith a’r dychymyg a blannwyd yn y siop a’r daith gerdded, yn werth y daith.  Unwaith eto, diffyg diddordeb, arian, ac amynedd a barodd imi fethu llawer o sioeau’r De ganddynt fel ‘Praxis Makes Perfect’ neu ‘Tonypandymonium’. Dim ond gobeithio bod arweinydd artistig y cwmni, John McGrath yn ceisio plesio pawb, ac nid dim ond y llafnau ifanc!

Cefais fy synnu gan frwdfrydedd y pwerdai theatrig cynhyrfus yn y Chapter a’r Sherman yng Nghaerdydd, ac er yn croesawu’r holl weithgaredd dramatig, a’r llu o gynhyrchiadau o bob maint, hwnt ac yma, gobeithio’n wir fod y criwiau ifanc yn dal i wylio a gwrando a dysgu gan arweinwyr llawer mwy profiadol, y tu hwnt i Gymru. Fy ofn pennaf ydi bod cnewyllyn afiach o agos yn tyfu ymysg theatrau’r ddinas, a all, o beidio bod yn ofalus a phwyllog, wneud llawer mwy o niwed i ddyfodol y ddrama, nac o werth. 

A beth am du hwnt i Gymru? Wel, blwyddyn lawn a difyr iawn er yr holl newidiadau, a fu hi mewn rhannau arall o’r wlad. Llongyfarchiadau enfawr i Daniel Evans sydd wedi dod a chanmoliaeth uchel iawn i gynyrchiadau Sheffield dros y blynyddoedd diwethaf, ac wedi denu llawer o Gymry hefyd, i rannu’r llwyddiant. Siân Phillips yn gadarn fregus fel y nain, yn y ddrama gerdd ‘This is My Family’ a Tom Rhys Harries yn drydanol o fywiog yn eu haddasiad o ddrama Alan Bennett, ‘The History Boys’.  Llyfnder a manylder cyfarwyddo Daniel sydd yn aros yn y cof o weld ei gynhyrchiad llwyfan o’r ffilm enwog ‘The Full Monty’ yn Leeds, ac sydd ar ei ffordd i’r West End yn y flwyddyn newydd, wedi ail-daith fer o gwmpas y wlad. Ac i gloi eu blwyddyn arobryn, mwy o ganmoliaeth i’w sioe Nadolig enfawr ‘Oliver’ sydd newydd agor yn y Crucible bythefnos yn ôl, ac sydd i’w weld tan ddiwedd mis Ionawr. Llongyfarchiadau i Daniel hefyd am gael ei ddewis ymysg y tri olaf ar gyfer arweinydd artistig Theatr Genedlaethol Lloegr, yn gynharach eleni, cyn i Rufus Norris ennill ei le, fel olynydd Nick Hytner fydd yn ymddeol yn 2015.

Ac o sôn am y National Theatre, digon siomedig oedd eu dewis a’r cynhyrchiadau a welais yno eleni. Rwyf eto’i weld ‘The Light Princess’, sef  eu sioe Nadolig lliwgar, ond digon amheus yr oeddwn o gysyniad eu cynhyrchiad o ‘Othello’ ac  ‘Emil and the Detectives’, a fu’n ddiweddar.  Roedd ‘This House’ a leolwyd yn y Tŷ Cyffredin o waith James Graham yn plesio’n fawr, felly hefyd ‘The Curious Incident of the Dog in the Night time’ a welais yn Theatr Apollo fis Mai, pan oedd ei nenfwd a’i grandrwydd dal yn gyfa, cyn y gyflafan yr wythnos hon. 

Roeddwn i’n llawn balchder o weld actorion ifanc o Gymru yn hawlio’u lle ar lwyfannau Llundain eleni; Tom Rhys Harries o Gaerdydd ymysg yr enwau mawr yn y ddrama ‘Mojo’ a Steffan Harri o Drefaldwyn yn 'Spamalot.' 

Parhau i’m swyno gwnaeth yr RSC a Theatr Genedlaethol yr Alban gyda’r cynhyrchiad cofiadwy o ddilyniant i’r ddrama Macbeth, ‘Dunsiane’ ym Mryste, a’r 'Richard II' hudolus yr RSC a welais yn y Barbican yn Llundain, yr wythnos hon, gyda’r cyn Dr Who, David Tennant, a’i wallt hir euraidd, yn rhoi bywyd a thro annisgwyl yng nghymeriad y brenin uwchfrydol yma. 

Y dramâu cerdd wedyn, a ddaeth yn eu niferoedd newydd o’r ‘The Commitments’ Gwyddelig i’r ‘From Here to Eternity’ filwrol.  Boddi mewn melyster wnaeth ‘Charlie and the Chocolate Factory’  a’m dallu gan yr holl sêr canmoliaethus a wnaeth ‘Merrily We Roll Along’ gan y Mernier. Apelio hefyd wnaeth tymhorau  newydd o ddramâu Vicky Featherston yn y Royal Court a Josie Rourke yn y Donmar, gyda ‘Narrative’ Anthony Nielson yn y Court, a ‘The Night Alive’ o waith McPherson yn y Donmar, ymysg yr uchafbwyntiau. 

Tymor Michael Grandage yn Theatr Noël Coward a roddodd y mwynhad mwyaf imi; o’r ‘Privates on Parade’ byrlymus ddechrau’r flwyddyn, hyd urddas y Fonesig Judi Dench a Ben Whishaw yn ‘Peter and Alice’ a phresenoldeb llwyfan a phortread bythgofiadwy Daniel Radcliffe o’r anwylyn o glaf yn ‘The Cripple of Inishmaan’.

A dyna ni, blwyddyn lawn arall ar bapur, ac yn saff ar dudalennau’r cof. Blwyddyn anodd imi, am sawl rheswm, ac o’r herwydd, fy mlwyddyn a’n ngholofn olaf ar gyfer Y Cymro. Diolch i chi gyd am eich sylwadau a’ch cwmni ers 2006. Mi fu hi’n bleser eich tywys yn wythnosol ar draws lwyfannau’n gwlad, ond digon ydi digon, a rhaid bellach yw rhoi fy marn yn y to, ac estyn am yr ysbryd creadigol, er mwyn creu i’r llwyfan, yn hytrach na thraethu amdano.  Cyn cau pen y mwdwl, mi geisiai roi fy marn a blas ichi o’r hyn sydd i ddod, yn y Flwyddyn Newydd. Gyda phob dymuniad da am flwyddyn lewyrchus a llwyddiannus. 

Diolch ichi. Amen!

Spamalot

Y Cymro – 20/12/13

Mae hogia’r Monty Python yn ôl yn y newyddion ar hyn o bryd, yn sgil cyhoeddi eu haduniad arbennig yng ngofod enfawr yr O2, yma yn Llundain, yn 2014. Aduniad, gyda llaw, a werthodd pob ticed o fewn eiliadau! Felly, mae’r galw am ddeunydd doniol a deifiol pump o’r chwe gwreiddiol dawnus yma’n ddihareb o ddibynnol. 

Os am flas o waith un o’r creaduriaid comig, y Cymro o Fae Colwyn, Terry Jones, yna heidiwch i gastell Caerdydd dros y Nadolig, i gartref dros dro'r ‘Silly Kings’. Bydd y sioe deuluol ryngweithiol hon yn llawn plisg cnau coco’r Pythoniaid, hiwmor gwirion a cherddoriaeth fyw Patrick Dawes o Groove Armada, â’r cyfan mewn Spiegeltent enfawr wedi’i gwresogi, oddi mewn i furiau’r castell mawreddog.  Ymhlith y cast, sy’n cynnwys cerddorion a pherfformwyr syrcas, mae’r actorion Remy Beasley, Stephen Casey, Kier Charles, George Fuller, Maxwell James, Hannah McPake, Sion Pritchard a Matthew Woodyatt.

Mae’r sioe yng Nghaerdydd tan y 4ydd o Ionawr. Mwy drwy ymweld â www.nationaltheatrewales.org neu drwy ffonio 029 2063 6464.

A dyma ddod at Gymro arall, fu’n serennu yn sioe deithiol Monty Python, ‘Spamalot’ ond sydd bellach wedi nythu yn theatr y Playhouse yma yn Llundain, nepell o’r Strand a’r afon Tafwys.  Nid dyma’r tro cyntaf imi weld y sioe liwgar a bywiog hon; cefais y cyfle i’w dal hi ar lwyfan enfawr theatr y Palace, rai blynyddoedd yn ôl, cyn iddi ymadael â’r West End, a theithio o gwmpas y wlad, cyn dychwelyd. Dychwelyd am fod galw mawr amdani, mae’n debyg, a hawdd gweld pam.

Chware ar eiriau sydd yma, drwyddi draw, wrth droi Camelot y Brenin Arthur yn Spamalot, dafod yn eich boch! Yn ddigon tebyg i’r ‘cig’ o’r un anian, mae’r gymysgfa yma o gomedi geiriol slapstic, hiwmor hynod o’r pair Python a dirmyg doniol tuag at ddramâu cerdd, yn cydio o’r cychwyn cyntaf. Gyda phob mis a blwyddyn aiff heibio, caiff y deunydd ei addasu i’w gadw’n gyfoes o’r Boris benfelyn (maer Llundain) ar un o’i feiciau hynod i sgarmes Saatchi a’i gogyddes o gyn-wraig i’r babi brenhinol.

Mi wyddwn fod Steffan Harri, y llanc ifanc dawnus o Ddolannog, ger Llanfair Caereinion, a raddiodd o’r Guildford School of Acting (gydag anrhydedd y myfyriwr gorau), wedi ymuno â chast y sioe egniol hon. Er bod ei gyfraniad nos weithiol arferol yn cynnwys Ffrancwr gwallgo’ ac Albanwr anifeilaidd (yn ogystal â dawnsiwr Morus yn ystod un o ganeuon enwocaf y sioe), ddiwedd yr wythnos diwethaf, cefais y fraint o’i weld yn dirprwyo un o brif actorion, sef ‘Lancelot’.  A bod yn gwbl onest efo chi, oni bai am allu anhygoel Steffan i newid cymeriad, acen  a gwisg mewn eiliadau prin, go brin y byddai sioe o gwbl y noson honno! 

Wrth i’r golygfeydd doniol ddilyn taith y Brenin Arthur a’i seid-cic o was, sy’n cael eu portreadu ar hyn o bryd gan ‘Dick and Dom’ – sêr rhaglenni plant CBBC, i geisio canfod y Greal Sanctaidd, ymddangosodd Steffan mewn myrdd o gymeriadau gwahanol, gan barhau i bortreadu ei gymeriadau arferol! Gyda phob cymeriad newydd a ddaeth i’r llwyfan, bu’n rhaid imi syllu’n ofalus a phendroni cyn deall, a rhyfeddu eto, at ddawn drydanol y Cymro i greu’r creadigaethau comediol, dro ar ôl tro. O goeden uchel ar stilts i’r arwr sy’n ennill calon Gwenhwyfar, yn ei thong o drôns! – (ond peidiwch â sôn am hynny wrth Barti Cut Lloi, neu caiff o byth beint arall yn nhafarn unigryw'r Cann Office!)

Braint yn wir oedd ei longyfarch, a chael clonc gyda’i rieni cefnogol a’i deulu a chyfeillion balch, ar ddiwedd y sioe. O lwyfan Eisteddfod yr Urdd a Theatr Maldwyn, hyd golegau a llwyfannau Llundain, roedd ei bresenoldeb hyderus, ei wên hudolus a’i allu actio yn amlwg iawn, o’i gamau cyntaf ar y llwyfan. Prawf sicr o’i allu a’i brofiad, a diolch enfawr iddo am ddewis y llwyfan, yn hytrach na’r cae chwarae! 

Heidiwch i’w weld tra medrwch chi, ac os na chewch chi gyfle i ddal y sioe yma, mi glywais si gan dderyn bach, ei fod eisoes wedi’i ddewis i bortreadu un o brif gymeriadau mewn drama gerdd enwog arall, yn y flwyddyn newydd! Da iawn wir, a chwbl haeddiannol.

Mae Spamalot i’w weld yn y Playhouse tan yr 22ain o Chwefror 2014. Cofiwch bod dau docyn i’w gael, am bris un, bob nos fawrth! Mwy o wybodaeth drwy ymweld â www.spamalotwestend.co.uk neu drwy ffonio 0844 871 7631.

'Mojo'

Y Cymro – 29/11/13 

Dychmygwch gael eich clymu a’ch crogi, ben ei wared, am dros ddeng munud ar lwyfan theatr yn Llundain – a hynny o flaen cast o wynebau cyfarwydd â phrofiadol. Dyna yw’r her sy’n wynebu’r llanc ifanc, penfelyn golygus, dwy ar hugain oed, Tom Rhys Harries o Bontcanna, yn y ddrama lwyddiannus ‘Mojo’.

Strydoedd cefn tywyll a pheryglus Soho, ym mhumdegau cythryblus y ganrif ddiwethaf, yw cefndir drama gyntaf Jez Butterworth, a ddaeth i enwogrwydd wedi hynny, am ei ddrama ‘Jerusalem’.  Wedi’i gyfarwyddo gan Ian Rickson, a thîm llwyddiannus fu’n cyd-weithio â’i gilydd ar sawl cynhyrchiad, dyma ddrama gyhyrog, dywyll am drais y gangiau a’r clybiau tanddaearol, oedd yn rheoli Llundain, yn y cyfnod yma. 

Yn cadw cwmni i’r Cymro ifanc ar lwyfan Theatr Harold Pinter ger Leicester Square, mae rhai o wynebau cyfarwydd byd y ffilmiau a theledu ar hyn o bryd – dyna ichi ben dyn hunan dewisedig y gang, ‘Mickey’ (Bradley Coyle) sy’n fwy cyfarwydd fel ‘Bates’ ar goridorau tanddaearol Downton Abbey, na strydoedd tywyll Llundain; y llipryn pengoch ‘Sweets’ (Rupert Grint) sy’n troedio’r llwyfan am y tro cyntaf wedi ffarwelio â ‘Ron Weasley’, o’r ffilmiau Harry Potter; Colin Morgan a’i berfformiad trydanol fel ‘Skinny’ ac sy’n diosg mantell ‘Merlin’, o gyfres y BBC, a’r ‘Q’ newydd, yn ffilmiau James Bond, ac un fu’n rhannu llwyfan â’r Fonesig Judi Dench yn ddiweddar, Ben Whishaw, fel y ‘Baby’ fregus a beryglus, sy’n gorfod dod i delerau â llofruddiaeth ei dad, sef perchennog y clwb.

Daniel Mays sy’n serennu, yn byw bob ystum ac anadl y cymeriad ‘Potts’, ac sydd ofn cysgod ei hun, heb sôn am ‘lyn cysgod angau, wrth i’r ddrama dywyll a threisgar, ddidrugaredd, gyrraedd diwedd ei thaith.

Wedi’i lwyfannu’n wreiddiol yn y Royal Court ym 1995, does dim amheuaeth o gwbl am allu cymeriadu Butterworth – a chreadigaethau y mae’r cast cyhyrog yma wedi’u portreadu’n gwbl wych. O gamau dawns gyntaf ‘Silver Johnny’ (Tom Rhys Davies) ar gychwyn y ddrama, hyd drasiedi’r diweddglo, mae’n gynhyrchiad cofiadwy iawn, er nad yn hawdd ei wylio mewn mannau, yn gwbl werth yr ymdrech.

Yn enedigol o Gaerdydd, ac wedi derbyn ei addysg yn Ysgol Gyfun Gymraeg Plasmawr, aeth Tom yn ei flaen i astudio drama yng Ngholeg Cerdd a Drama,  Caerdydd, gan ddewis anwybyddu colegau drama Llundain. “Roedd Caerdydd yn fy siwtio i’n iawn,” meddai’r actor sydd wedi’i weld efo Minnie Driver yn ffilm Marc Evans, ‘Hunky Dory’, ac wedi hynny ar deledu yn y gyfres ‘Parade’s End’. “O’r eiliad y camais i mewn i’r Coleg, roedd y lle yn teimlo’n iawn”, ychwanegodd. 

Wedi’r profiad ar y ffilm, cafodd ei dderbyn gan yr un asiant â Minne Driver, sydd wedi’i arwain at sawl cyfle gwirioneddol gwerthfawr, ac sy’n brawf pendant o’i allu fel actor. Methais â’i weld yng nghynhyrchiad y Menier o ‘Torch Song Trilogy’ y llynedd, ond mi fûm yn ffodus iawn o’i weld yng nghynhyrchiad roc a rôl y Crucible, Sheffield o ddrama Alan Bennett, ‘The History Boys” cyn yr haf eleni.  Er nad oedd Tom erioed wedi gweld y cynhyrchiad gwreiddiol o’r ddrama, cafodd brofiad cofiadwy iawn yn gweithio efo cyfarwyddwr y cynhyrchiad egniol a cherddorol, Michael Longhurst, o dan arweiniad artistig dewinol Daniel Evans.

“Yng Nghaerdydd mae’n ngwreiddie i, ac ers bod yma yn Llunden, rwy’n teimlo’n angerddol iawn dros Gymru”, cyfaddefodd wrthyf, wrth geisio rhwydo sgwrs ffôn, rhwng twneli’r rheilffordd o Gaerdydd i Lundain. “Ma Cymru yn wlad mor greadigol. Ma pwll o dalent da ni, y Cymry Cwmrag, ac fe dyle safon gwaith Cymru fod yn uwch nag yw e”, datganiad y mae’n rhaid i minnau, gytuno cant y cant ag ef. 

Nid beirniadu yw ei fwriad, ond consyrn gwirioneddol am weld safon uwch, ar lwyfannau Cymru. “Yn Llunden, ma nhw wastad yn cwestiynu popeth,” meddai, “a dyw e byth ddigon da.” 

Ac yntau wrthi’n ffilmio golygfeydd yng nghyfres gomedi Caryl Parry Jones i S4C yn ystod y dydd, mae’n cyfaddef fod y daith yn ôl i Lundain i wneud y sioe bob nos, yn flinedig iawn.  Gyda ffilm arall newydd ei gadarnhau'r wythnos hon, dwi’n hyderus iawn y gwelwn ni lawer mwy o’r llanc addfwyn, dymunol hwn, ar lwyfan a theledu Cymru. 

Profiad “anhygoel” i Tom ydi cael bod yng nghwmni tîm mor brofiadol, ac “ma cael dy hongian upside down am ddeg munud, wyth gwaith yr wythnos, yn wers dda o stamina unrhyw actor!”, ychwanegodd.

Mae ‘Mojo’ i’w weld yn Theatr Harold Pinter tan 25ain o Ionawr. Mwy drwy ymweld â www.mojotheplay.com

Pridd

Y Cymro – 22/11/13

A dyma ddod at ddewin drama’r Cymry, a’i delyneg ddramatig, ddidrugaredd ‘Pridd’, a gyflwynwyd gan ein Theatr Genedlaethol yn y Sherman, yr wythnos diwethaf. Cyn canmol mwy ar ddawn unigryw Aled Jones Williams, rhaid diolch o galon i’r ThGen a’r Sherman am ddarparu dau berfformiad pnawn o’r ddrama, a’m siwtiodd i’n berffaith, ac a fu’n hynod o boblogaidd, yn ôl y nifer oedd yno’r un pnawn a mi. Gair i gall, ella?!  Diolch hefyd i Owen Arwyn (un sydd wedi byw sawl cymeriad o waith Aled) am geisio’r ddrama ddiweddara yma ganddo, ac i’r ThGen am gytuno i’w llwyfannu. 

‘Handi Al’, y clown a’r diddanwr plant, ‘ffwli CRB checked’. Methiant a meddwyn, ond un na allwch chi mo’i gasáu, er gwaetha’r geiriau garw a’i chwantau cnawdol. Wrth iddo geisio synnwyr a’i ymddiheuriad o ymson dirdynnol, mae portread Owen Arwyn mor drydanol â’r ‘lectrig o sws’ gyntaf, a gafodd gan ei wraig ddolefus, Gwenda.  Portread ddaeth â dagrau wrth gerdded nôl am ganol Caerdydd – nid dagrau o dristwch, ond dagrau am ddiwedd rhywbeth – fel diwedd gyrfa Robert Deiniol yn Panto, Gwenlyn Parry, neu ddiwedd cyfnod Leni, yn nrama Dewi Wyn Williams, roedd yma ymdeimlad terfynol iawn i’r gwaith.

Allwch chi’m creu’r hudoliaeth ddramatig a’m swynodd yn y Sherman wrth ddarllen y ddalen – rhaid wrth fyw a theimlo’r emosiwn, a diolch i’r cyfarwyddwr ifanc Sara Lloyd, am ymuno ag Owen, ar y daith theatrig honno.

Profwch y Pridd da chi, ym mha le bynnag y medrwch.  Aberystwyth ar y 23ain, Pontardawe ar y 26ain, Crymych ar 27ain a Wrecsam ar y 29ain o Dachwedd. Fe gaiff Aled ryddid i adael y pulpud, ond plîs peidied â’i ryddhau o ledrith ei lwyfan.

Mac//Beth / Dunsinane

Y Cymro – 22/11/13

Fel y crybwyllais yr wythnos diwethaf, mae’n dymor prysur iawn i Fyd y Ddrama, nid yn unig yma yn y West End, ond yng Ngwalia wen, yn ogystal.

Cynhyrchiad o Gymru i gychwyn, yn rhannol Gymraeg, ond yn cael ei pherfformio yn Stiwdio Linbury, sy’n rhan o’r Tŷ Opera Frenhinol, yma yn Llundain. Cynhyrchiad a barodd imi gael fy nrysu’n llwyr,  gan imi deithio’r holl ffordd i Sadlers Wells, cartref dawns y ddinas, cyn sylweddoli mai yn y Tŷ Opera yr oeddwn i fod. Cynhyrchiad corfforol yr oeddwn i wedi’i ddisgwyl gan DeOscuro, cwmni newydd anedig cyn is gyfarwyddwr y Theatr Genedlaethol Cymru, Judith Roberts. Felly tipyn o sioc oedd darganfod mai yn y tŷ opera, y llwyfannwyd cyfieithiad Cymraeg Mererid Hopwood, o ddrama fawr Shakespeare, ‘MAC//BETH’, wedi’u gwahodd gan y cwmni Bale Brenhinol!

I gefndir o ddelweddau ffilm gan Huw Talfryn Walters a chynllun fideo Rodrigo Sanchez, o flaen tri thriongl trwm o bren, a thair cynffon sidan tryloyw, y cyflwynwyd inni stori drasig Macbeth (Gerald Tyler) a’i wraig yr Arglwyddes (Eddie Ladd) sy’n lladd y brenin Duncan, er mwyn bodloni eu trachwant. Gyda chymorth Gwyn Emberton, Matthew Harries a Sean Palmer, daw pedair iaith ynghyd – gan gynnwys y Bwyleg a Hebraeg, i gyfeiliant pedwarawd llinynnol Elysian, a fu’n cyfeilio drwy gydol yr 85 munud undonog, am gadawodd yn holi’n hurt, ‘Mac beth?’.

Roedd cyfieithiad Cymraeg Hopwood yn gynganeddol gyfoethog, ond yn anffodus, ymhell tu hwnt i allu mynegiant Eddie Ladd a’i chyd-ddawnswyr. ‘Nid iaith rhaff-drwy-dwll mo’r Gymraeg’, yn ôl Dr John Gwilym Jones, ac fe gollwyd y farddoniaeth felys, ynghanol y cawl ieitheg yma, oedd yn cael ei chwyddo’n ddifaddau drwy’r defnydd helaeth o feicroffonau. Wedi gweld sawl actor profiadol yn byw angst a phoen meddwl Macbeth a’i wraig, roedd y ddau gymeriad yma ymhell o afael gallu Ladd a Tyler, a doedd eu hystwyther corfforol ddim yn ddigon deniadol, i guddio’r gwendidau.

Ymgais anturus i’w ganmol, rhoi gwedd newydd ar hen glasur, ond yn anffodus doedd y cynhwysion, y rysáit na’r cogydd, yn gallu creu’r cyfanwaith blasus, y tro hwn.  Mae MAC//BETH i’w weld yn Aberystwyth ar y 26ain o Dachwedd ac yn yr Wyddgrug ar y 3ydd a’r 4ydd o Ragfyr. 

Ac o sôn am Macbeth, cyfle sydyn i grybwyll mod i wedi cael fy modloni’n llwyr a’m gwefreiddio gan lyfnder cyd-gynhyrchiad Theatr Genedlaethol yr Alban a’r RSC o ddilyniant i’r ddrama gan y dewin geiriol David Greig, ‘Dunsinane’. Roeddwn i mor ffodus o fedru dal diwedd y daith ddiweddara yng Nghaerfaddon, ganol mis Hydref a phortreadau byw Siobhan Redmond o’r arglwyddes (sy’n dal yn fyw yn y ddrama hon) yn drydan dramatig byth gofiadwy. Os mai’r ‘ddrama Albanaidd’ yw’r gwreiddiol, yna drama’r Prydeinwyr yw hon, sy’n adrodd hanes y gwarchodlu Saesnig sy’n ceisio goroesi, mewn gwlad elyniaethus – ac yn hynod o berthnasol i’n dyddiau ni. Prynwch y gerdd a’i darllen.

'From Here To Eternity' / 'The Commitments'

Y Cymro – 15/11/13

Mae’n dymor cyffrous yma yn Llundain eto, wrth i’r Hydref hudo sawl sioe newydd i’n denu a’n diddanu, wrth agosáu at wyliau’r Nadolig. Falle mai’r llu pererinion presanta dolig, neu’r ysgolion o hanner tymor sy’n tyrru yma yn yr Hydref, sy’n gyfrifol am ffresni’r wledd yn y West End?

Addasiad o ddwy nofel a drodd yn ffilmiau, ac sydd bellach yn ddramâu cerdd, sy’n dod i’r llwyfan gyntaf, yr wythnos hon. Dwy ffilm a sioe cwbl wahanol, dau gyfnod, dwy wlad, a dau ymgais drudfawr, i ddenu’r gystadleuaeth eithriadol am arian prin, chwi brynwyr y tocynnau. ‘From Here to Eternity – The Muscial’ i gychwyn, sef addasiad cignoeth ac amrwd, Bill Oakes o nofel lled-hunangofianol  James Jones, gafodd ei throi’n ffilm lwyddiannus gan Fred Zinnermann, ym 1953. Llwyfan theatr y Shaftesbury yw’r lleoliad (sydd ar gornel goll tu cefn i Covent Garden) a chyn gartref i sawl sioe fyrhoedlog  fel ‘Flashdance’ a ‘Hairspray’,  gan fawr obeithio am dynged well, y tro hwn.

Trasiedi Pearl Harbour ym 1941 yw cefndir y stori, wrth i gatrawd o filwyr aros yn eiddgar, am orchymyn i weithredu, yn harddwch Hawaii. Mae’r criw yn cecru ac yn caru, yn cwffio a rhegi’u dyddiau segur, o dan adain hen theatr ddadfeiliedig wych, y cynllunydd Soutra Gilmour.

Cyn camu dros y trothwy, hawdd iawn yw gweld faint o arian a wariwyd ar lwyddiant y sioe, diolch i bosteri lliwgar a llachar, yn mawrygu’r ‘sêr’ fel yr Albanwr tu-hwnt-o-dal, Darius Campbell (cyn gystadleuydd Pop Idol) ac un o sêr y sioe ‘Gone with the Wind’,  a’r wraig briod mae’n ei swyno, a’i charu, Rebecca Thornhill. Y gadwyn gwana imi oedd ‘Prewitt’ (Robert Lonsdale) a roddodd ei orau glas, ond yn anffodus na feddiannai lais mor gryf â’r gweddill. Er bod ei eiddilwch yn gweddu’n dda i’r milwr a wrthododd ymladd, roedd gwendid amlwg yn amlygu’i hun, dro ar ôl tro.

Er gwaetha gwaith rhagorol y cwmni cyfan, (gan gynnwys dau Gymro Dale Evans a Marc Antolin) coreograffi celfydd Javier De Frutos sy’n aros yn y cof – yn fedrus o felys, wrth droi pob miri militaraidd yn wledd gorfforol i’r llygaid. Derbyniol iawn oedd cerddoriaeth wreiddiol Stuart Brayson, a geiriau’r arch gyfansoddwr, a chynbartner creadigol Lloyd Webber, Tim Rice, a phŵer ac emosiwn eu seiniau yn iasol o effeithiol wrth goffau ‘The Boys of ‘41’, sef y 2,335 milwr a laddwyd yn y gyflafan.

Ydi, mae hi’n werth ei gweld. Mi fwynheais i beth bynnag, heb weld y ffilm wreiddiol chwaith. Ond, mi welais rhai yn mudo cyn yr ail-ran, gan ail-enwi’r sioe (o dan eu gwynt) yn ‘From here to November!’. Chwaeth bersonol fydd yn rhagori, unwaith yn rhagor, ond dwi’n eitha ffyddiog y bydd hi’n dal ei thir, ond falle ddim hyd dragwyddoldeb!

A sôn am chwaeth, (neu ddiffyg chwaeth), os mai trowsus tu hwnt o dynn un o’r prif actorion a’r set fwya' realistig a thal imi’i weld erioed, yw’r ddau beth sy’n aros yn y co’, yna mae 'na wendid mawr yn rhywle! Ia, sôn ydw’i am y siom yr ail sioe, addasiad hir disgwyliedig o ffilm enwog Alan Parker, a nofel enwog Roddy Doyle, ‘The Commitments’.

Wedi’i osod ymysg fflatiau concrid, uchel a thlawd, Dulyn yn yr wythdegau, dyma stori am griw o bobol ifanc ddiflas, sy’n penderfynu creu band ‘soul’, er mwyn rhoi’r enaid yn eu bywydau llwm. Yn wahanol iawn i galedi a brynti’r ffilm, sy’n llwyddo’n eithriadol o dda i ddal naws y craic Gwyddelig, mae cynhyrchiad costus y cyfarwyddwr ifanc talentog Jamie Lloyd, yn teimlo mwy fel dawns Disney lliwgar a glân, na budreddi’r bywyd brwnt.

Treuliais fwy o amser yn rhyfeddu at ba mor fyw oedd set gymhleth ac enfawr Soutra Gilmour (unwaith eto!), wrth ail-greu’r fflatiau tal sy’n diflannu i entrychion theatr y Palace, cyn gartref Les Miserables, ac yn fwy diweddar, Singing in the Rain. Mae’r sioe yn slic, ac yn symud yn urddasol iawn o olygfa i olygfa (prawf o allu llwyfannu a gweledigaeth Lloyd i lywio a lliwio’r cyfan), ond imi, roedd y ffaith i’r cwmni orfod gorfodi a godro’r gynulleidfa i godi ar ein traed ar y diwedd, er mwyn ymuno yn y craic, yn arwydd o fethiant naturiol y sioe.

Mwy am y ddwy drwy ymweld â www.fromheretoeternitythemusical.com a www.thecommitmentslondon.com

Dim Diolch a Theatr Wilbert

Y Cymro 01/11/13

Wythnos arall yn nes at y dolig, a llyfr newydd arall wrth erchwyn y gwely. Newydd dderbyn copi o gyfrol ddiweddara Emyr Edwards o dan yr enw addas ‘Perfformio’ a hynny o wasg a fu’n hynod o gefnogol i fyd y ddrama, ers ei gychwyn, sef Carreg Gwalch.  Mi fyddai’n cynnig adolygiad llawn o’r gyfrol, unwaith fyddai wedi mynd drwyddi, ond cefais flas mawr eisoes am olrhain y testun yn ôl i ddefodau’r Groegiaid a doniau’r Cyfarwydd. Celfyddyd y gyfrol yw dweud syml, deallus Emyr Edwards, heb arlliw o’r dangos-eu-hunain academaidd, sy’n bla gan rai Gweisg Prifysgol, erbyn hyn.  Da iawn yn wir. Dylai fod ar restr Siôn Corn pob un ohonoch!

Llun Keith Morris

A sôn am anrhegion, wel mi gefais i wledd annisgwyl ond hynod bleserus yng Nghwmni’r Frân Wen, a’u perl o sioe ‘Dim Diolch’ yn yr oruwch ystafell anghysbell, yng Nghlwb y Rheilffordd, Bangor yr wythnos diwethaf. Er colli’r dechrau, roedd yr hyn a welais yn fedrus o felys i’r llygaid a’r glust, gan dri actor ifanc dawnus a thri thechnegydd diwyd a mwy ifanc, os rhywbeth – Kelly Hodder, Claudia Bryan-Joyce a Morgan Evans!

Llun Keith Morris

Angerdd ac emosiwn Carwyn Jones a’m cydiodd fwyaf, wrth fyw pob golygfa o fywyd unig, diddiolch, yr ysgolhaig gwyddonol George Price, ac roedd ei lygaid dyfriog tywyll ar ddiwedd y sioe, yn brawf o’i daith theatrig unigryw. Felly hefyd gyda didwylledd Martin Thomas a Ceri Elen, a fu’n cyd-actio ag ef, wrth ddod â’r holl gymeriadau amrywiol at ei gilydd.  

Llun Keith Morris

Wnâi ddim sôn llawer am strwythur y sioe, o waith Iola Ynyr ac wedi’i gyfarwyddo’n ddawns daclus gan Ffion Haf, un o’r cywion cyfarwyddo diweddara o nythaid hyfforddiant Elen Bowman, a’r Theatr Genedlaethol, rhag imi ddifetha naws feddyliol brydferth y cynhyrchiad! Ond drwy weledigaeth syml ond cwbl effeithiol y cynllunydd Erin Maddocks, i greu set gyfan o hen gabinetau ffeilio a lampau amrywiol, ynghyd â thaflunio deallus a dramatig  Rob Spaul, dyma un o’r cynyrchiadau gorau imi weld yng Nghymru ers tro.

Llun Keith Morris

Siom enfawr oedd darganfod ar y diwedd nad yw’r gyllideb yn ddigonol i’w theithio ymhellach na Wrecsam, Caergybi a Llanrwst. Mater y dylai’r Cyngor y Celfyddydau ei ‘werthuso’ gan weithredu yn sydyn iawn, gyda’r gobaith y gallwn ninnau tu hwnt i Gymru, hefyd brofi symlrwydd llwyfannu a mentergarwch a’m hatgoffodd o ddyddiau cynnar Theatr Bara Caws. Gwreiddioldeb, gweledigaeth a chyd-weithio y dylid ei gefnogi ymhob ffordd posib, a hynny heb fod angen am Ganolfan Gelf ddrudfawr a’i lol.

Wilbert Lloyd Roberts ar safle adeiladu Theatr Gwynedd

Ac o sôn am lol a diffyg cefnogaeth, cefais ateb hynod o swta a drist gan Arwel Gruffydd, arweinydd ein Theatr Genedlaethol, ynghylch fy nghais iddo yntau, a’r cwmni i gefnogi’r ymgyrch i enwi theatr newydd Pontio, ar ôl arloeswr a sefydlydd y theatr ym Mangor, Wilbert Lloyd Roberts.  “…er ein bod yn cydnabod ac yn deall cryfder teimladau ar y mater hwn, nid yw'n briodol i ni fel sefydliad ymyrryd ym mhenderfyniad sefydliad arall ar fater nad yw'n gyfrifoldeb i ni,” medd Arwel, gan ychwanegu,  “Rydym yn parchu penderfyniad awdurdodau Prifysgol Bangor ac yn edrych ymlaen yn awr at agoriad Canolfan Pontio ac at lwyfannu sawl cynhyrchiad yn y theatr dros y blynyddoedd nesaf.”

Siom yn wir. Theatr Genedlaethol heb yr hawl i ‘ymyrryd’ na mynegi barn, ar fater sydd mor agos at garedigion y Theatr drwy Gymru. Pa ddiben ei gael, os felly? Pam ddim dyrchafu Bara Caws, Frân Wen, Sherman, Arad Goch neu Glwyd, at statws Cenedlaethol llwfr, di-lais a di-ddiben amlwg, hyd yn hyn?.  

‘Mae angen Theatr Genedlaethol ar y Cymry am eu bod yn genedl,’ yn ôl dadl Gareth Miles, fel y dyfynna Emyr Edwards yn ei gyfrol newydd, ‘…Ond mae’r sawl sy’n mynnu y dylai Cymru feddu ar Theatr Genedlaethol am ei bod hi’n genedl yn darostwng y theatr i fod yn llawforwyn i’w ddaliadau gwleidyddol ef ei hun. Cymru yw Cymru ac mae’n rhaid ei chymryd fel y mae, ac nid fel y dymunem iddi fod.’, meddai’r Bnr Miles.  Felly llestr gwag disglair ond distaw yw dymuniad yr ‘athronwyr academaidd’ mewn cwpwrdd gwydr o Theatr Genedlaethol, tra bod y Cymry yn parhau i droi yn yr un cylchoedd gwenwynig saff, heb dorri tir newydd, na symud ymlaen?

Os nad oes cefnogaeth i’w gael gan ein cyrff theatrig cenedlaethol,  mi dawaf innau ar fy nghri.  Gobeithio bydd bob un sy’n camu drwy gyfoeth drysau enwogrwydd rhyngwladol ‘Theatr Bryn Terfel’, gan gynnwys Arwel, Bryn, Elen ap Robert a’r Athro John Hughes yn cofio’r sarhad a’r diffyg parch a ddangoswyd at freuddwyd, gweledigaeth a gwaith caled y gŵr a fu’n gyfrifol am sefydlu’r theatr ym Mangor, heb sôn am greu cwmni ac actorion blaenllaw i serennu yno. Boed eich egwyddorion mor ddisglair â’ch egos! Amen. 

Mae ‘Dim Diolch’ (teitl addas iawn!) ar daith drwy fis Tachwedd gan ymweld â Blaenau Ffestiniog (4 a 5), Caergybi (7),  Llanrwst (11 a 12), Llandudno (13), Pwllheli (19 a 20), Bala (21),  Llangefni (25), Bae Colwyn (28).