'Dirty Protest'

Y Cymro 19/07/13

Os oedd Harold Wilson yn credu, nôl yn y 1960au, bod wythnos yn amser hir mewn gwleidyddiaeth, mae pythefnos ym myd y ddrama yng Nghymru, fatha degawd! Wedi sôn am ddramâu newydd y Sherman gwta bythefnos yn ôl, a’r angen am hyfforddi cyfarwyddwyr ac awduron newydd, yr wythnos hon mi ges i’m moddi gan y tonnau trydar am y bwrlwm o weithgaredd creadigol, sy’n digwydd drwy Gymru a thu hwnt.

Cychwyn yma yn Llundain, gyda’r Cymry yn hawlio llwyfan y Royal Court am awr, yn nhymor newydd yr arweinydd artistig Vicky Featherston, cyn arweinydd y Theatr Genedlaethol yn Yr Alban. Newidiwyd enw’r theatr, am gyfnod, i ‘Open Court’ gan roi’r grym yn ôl yng ngeiriau’r dramodwyr; geiriau sy’n cael eu geni’n amrwd o flaen ein llygaid, heb na set na sylwedd, dim ond synnwyr swreal ond swynol. Ymhob cornel o’r adeilad, gan gynnwys ei swyddfa bersonol, mae Vicky wedi gwahodd dramodwyr gwahanol i ddweud eu dweud, bob nos, gan gynnwys sesiwn wythnosol o ‘Surprise Theatre’, sy’n annog y gynulleidfa i’w loteri lwc, gyda’r posibilrwydd o weld rhai o leisiau blaengar a dadleuol ein llwyfannau cyfredol. Hap a damwain llwyr, lasa weithio o’ch plaid pan fo’r llenni yn agor i ddadlennu’r dramodydd dadleuol Mark Ravenhill yn cyflwyno darlith am gacennau a disgwyliadau dramodwyr am eu gwaith!

Cwmni prysur y Protest Fudr o Gaerdydd fu’n hawlio’r llwyfan am dros awr, yr wythnos diwethaf. ‘Plays in a bag’ oedd yr arlwy; monologau gan ddramodwyr Cymreig hyderus, a llai profiadol, wedi’u sbarduno gan y cais i greu drama yn tarddu, a’i gludo mewn unrhyw fath o gwdyn. Tim Price, awdur y ddrama hyfryd ‘Salt, Root and Roe’ a welais yn y Donmar, ac a gafodd ei ail-lwyfannu gan Clwyd Theatr Cymru, oedd un o’r awduron, ac un o sefydlwyr y cylch o weithgaredd (gyda’u henw anffodus) a gychwynodd yng Nghaerdydd, nôl yn 2007. Ymysg yr actorion roedd Sara Harries Davies a Rebecca Harries, ac er mai blas yn unig a gefais, (diolch i’r Wê a sianel You Tube y Royal Court), tywyll a llawer rhy llonydd oedd yr hyn a glywais, yn ymdebygu i ‘lenyddiaeth’ straeon byrion neu gomedi stand-yp, yn hytrach na monologau o gig a gwaed. 

Ymlaen i’r ŵyl  newydd yn Theatr yr Almeida, a phedair monolog dywyll eto am drais, lladd cymar a chathod, caru doliau llawn gwynt a monolog a chân gan y dramodydd a’r actores, Lisa Jên Brown, am beryglon anffodus arogl Tiwna!.  Wrth groesawu perfformiadau tanbaid ac angerddol Lisa, Eiry Thomas, Siôn Pritchard a Ceri Murphy, roedd y cyfanwaith yn rhy undonog a llawer rhy dywyll i brynhawn Sul braf.  Er bod y cyfarwyddo’n gweithio’n well y tro hwn, diolch i gymorth propiau amrywiol gweledol, roedd y gorddefnydd o gyfarch y gynulleidfa, yn amharu ar drasiedi’r cymeriadau.  Wedi creu cymaint o gymeriadau amrywiol, collwyd y cyfle euraidd o’u caethiwo oddi mewn i sefyllfa o densiwn, fyddai wedi medru ildio llawer mwy o wrthdaro, o ddadlennu eu cyfrinachau tywyll, wyneb yn wyneb.

Nôl yng Nghymru, o Gaerdydd i Gaernarfon, roedd 'na fwrlwm tebyg diolch i Fran Wen a drefnodd noson o’r enw ‘Pitsio’ yn y Galeri, ble gofynnwyd i gylchoedd o ieuenctid i gynnig eu syniadau am ddramâu o flaen panel o ‘feirniaid’. Draw yn y Sherman dros y penwythnos, roedd y ‘swingers’ yn gweithio ddydd a nos, yn gymysg o ddramodwyr, actorion a chyfarwyddwyr, er mwyn creu a chyflwyno gweithiau newydd ar y nos Sul. Roedd y bwrlwm o weithgaredd, a’r hwyl hyderus yn chwa o awyr iach calonogol iawn. Gydag arweiniad, cynllunio a pharatoi mwy gofalus, dwi’n sicr bydd eu gwaddol yn elwa byd y ddrama yng Nghymru, am ddegawdau i ddod. 

Mwy am theatr Protest Fudr yma www.dirtyprotesttheatre.co.uk, Fran Wen yma www.franwen.com a Sherman Cymru yma www.shermancymru.co.uk